کد مطلب:37750 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اهل بيت

آيا پاداش اطاعت و محبّت به والدين به اندازة رسيدن به مقام و منزلت دوستي خدا و اهل بيت(ع) است؟

رعايت حقوق پدر و مادر و احسان به آنان از جمله موضوعاتي است كه در قرآن كريم و سخنان معصومين(ع) مورد توجّه ويژه واقع شده است.

الف) قرآن و سفارش به پدر و مادر

در چهار آيه، احسان به والدين پس از امر به عبادت خدا و توحيد قرار گرفته است.[27]

اين ويژگي (در كنار هم آمدن توحيد و فرمان احسان به والدين) بيانگر اين است كه اسلام تا چه اندازه براي پدر و مادر احترام و ارزش قائل است كه احسان به آنان را در رديف عبادت هر بندگي خدا و بعد از آن قرار داده است.

به نظر مي رسد كه بين عبادت خدا و احسان به والدين ارتباط نزديكي باشد و اين ارتباط همان نعمت وجود و هستي است كه در مرحلة اول از ناحية خدا است و در مراحل بعدي به پدر و مادر بستگي دارد، زيرا فرزندان بخشي از وجود پدران و مادرانند؛ از اين رو محبّت و احسان به آنان در رديف عبادت خدا مي باشد و ترك حقوقشان، همدوش شرك به خدا است.[28]

سفارش به والدين در قرآن منحصر به آياتي كه به آن ها اشاره شد نيست؛ در موارد ديگري نيز پدر و مادر مورد عنايت واقع شده اند؛ از جمله: در سورة لقمان آمده است: ما به انسان دربارة پدر و مادرش سفارش كرديم. مادرش با ضعف و سستي تازه كه بر ضعف او افزوده مي شد، او را حمل كرد و دو سال او راشير داد و از شير جدا كرد. [به انسان توصيه كرديم] كه هم شكر مرا و هم شكر پدر و مادرت را به جاي آور و بازگشت [همه] به سوي من است.[29]

دو نكته در اين آيه قابل دقت است:

1ـ توجّه به رنجها و مشقت هاي مادر در دوران حمل و شيردادن از اين جهت است كه آدمي در پيچ و خم زندگي و احياناً در مواجه با اموال و پُست و مقام هاي دنيوي دچار غفلت شود و زحمت هاي پدر و مادر را فراموش كند، از اين رو با ياد آوري زحمات مادر، وظايف فرزندان را نسبت به والدين با تأكيد بيشتر گوشزد ميفرمايد؛ طبيعي است كه انسان با در نظر گرفتن اين زحمت ها در انجام وظايف خود نسبت به آنان دقت بيشتري خواهد كرد.

1ـ در آخر آية فرمود: بازگشت همه به سوي من است؛ يعني همه در قيامت بايد پاسخگوي اعمال و رفتار خود بوده و از عهدة حساب الهي بر آيند.[30]

بديهي است كه پاداش شكر نعمت هاي الهي و پدر و مادر، در جهان آخرت سرافرازي است و عاقبت كوتاهي در انجام وظايف مخصوصاً دربارة شكر نسبت به خدا و والدين، در آن جهان، شرمندگي و عذاب خواهد بود.

سفارش مكرر همراه با تأكيد نسبت به والدين در قرآن كريم ممكن است اين توهم را در ذهن ايجاد كند كه اطاعت از پدر و مادر در هر زمينه اي حتي كفر و ايمان لازم است، از اين رو براي دفع اين توهّم قرآن مي فرمايد: اگر آنان تلاش كنند موجودي را كه به آن آگاهي نداري شريك من قرار دهي، از آنان پيروي نكن، ولي در دنيا با آنان رفتار شايسته داشته باش.[31]

مفهوم آيه اين است كه در مسائل دنيوي و احتياجات مادّي با آنان با مهر و محبّت رفتار كن و در مسائل ديني و عقيدتي تسليم خواسته هاي نامشروع آنان مشو. اين همان ميانه روي است كه حقوق خدا و پدر و مادر را در خود جمع مي كند.

ب) روايات و سفارش به پدر و مادر

در برخي از كلمات معصومين همانند قرآن، احسان به والدين و اطاعت از آنان، در كنار توحيد و اطاعت از خدا قرار گرفته است.

از امام صادق(ع) روايت شده: شخصي به رسول خدا(ص) عرض كرد: مرا نصيحت كنيد! پيامبر(ص) فرمود: هيچ چيز را شريك خدا قرار مده، گرچه تو را عذاب دهند و با آتش بسوزانند و از دستورهاي پدر و مادرت پيروي كن و در حال حيات و پس از مردن به آنان نيكي كن.[32]

در برخي روايات نگاه محبّت آميز به والدين، عبادت شمرده شده است.

پيامبر اكرم(ص) فرمود: نگاه به پدر و مادر از روي رأفت و مهرباني، عبادت است.[33]

از حضرت صادق (ع) است: نيكي به پدر و مادر بخشي از خداشناسي صحيح است، زيرا هيچ عبادتي زودتر از احترام به والدينِ مسلمان به خاطر خدا، شخص را به رضايت خدا نمي رساند؛ پدر و مادر تا وقتي كه بر طريق دين باشند و فرزندان خود را از اطاعت خدا به معصيت دعوت نكنند، رعايت حقوقشان شمّه اي از حقّ خدا است.[34]

كسي نمي تواند مدّعي اطاعت و بندگي خدا باشد، ولي از احسان به پدر و مادر روي گردان باشد.

ج) پاداش دوستي اهل بيت(ع).

1ـ قرآن و دوستي اهل بيت(ع)

پيامبر اكرم(ص) در طول دوران بيست و سه سال نبوت رنج هاي فراواني را متحمّل شد و در اين راستا همة سختي ها را به جان خريد. با ورود حضرت به مدينه و استحكام پايه هاي اسلام، انصار به حضور پيامبر(ص) شرفياب شدند و عرض كردند: در صورت پيدا شدن مشكل مالي در ابلاغ رسالت، اموال ما بدون قيد و شرط در اختيار شما است. با اين پيشنهاد، آية قل لا أسئلكم عليه أجراً إلاّ المودّه في القربي؛[35] بگو در برابر رسالت مزدي از شما جز محبّت به نزديكانم نمي خواهم نازل شد و پيامبر(ص) آيه را براي آنان قرائت كرد.[36]

اهميّت و جايگاه رفيع رسالت هر كسي پوشيده نيست. وقتي كه پاداش موضوع مهمّي در اين سطح، دوستي به نزديكان حضرت باشد، نقش محبّت به اهل بيت به خوبي روشن مي شود.

2ـ روايات و دوستي اهل بيت(ع)

از مجموع احاديث استفاده مي شود كه ملاك صحّت و قبولي عبادت ها و كارهاي نيك (از جمله احسان به والدين) دوستي اهل بيت(ع) است؛ دوستي آنان در پيكرة دين مانند قلب و مغز در بدن است، همان گونه كه ايستايي قلب يا مغز باعث بي جان شدن حيوانات مي شود، دين داري و بندگي خدا در صورتي كه حبّ اهل بيت(ع) در كنار آن نباشد، بي ارزش است و پذيرفته نمي شود.

حضرت باقر(ع) فرمود: هر كس دوست دارد بين او و خدايش حجابي نباشد تا خدا به او نظر كند و او نيز به خدا نظر كند، بايد آل محمّد(ص) را دوست بدارد و از دشمنان آنان تبرّي جويد و به امامت امامي از اهل بيت(ع) گردن نهد. بنده اي كه اين ويژگي ها را دارا باشد، خدا نظر رحمت به او مي اندازد.[37]

در بيان ديگري حضرت علي(ع) از پيامبر اكرم(ص) نقل مي كند: من سرور فرزندان آدم و تو و امامان بعد از تو، اي علي، سروران امّت من هستيد. هر كس ما را دوست بدارد، خدا را دوست مي دارد و هر كس با ما دشمني كند، با خدا دشمني كرده است. پيروي از ما، پيروي از خدا و سرپيچي از دستورهاي ما سرپيچي از دستورهاي خدا است.[38]

از عبارت هاي احاديث فوق بر مي آيد كه ملاك پذيرش اعمال و رضايت خدا و سرانجام نظر رحمت الهي حبّ اهل بيت(ع) است.

نتيجه: 1ـ احسان به پدر و مادر يك وظيفة اخلاقي و اجتماعي است كه مورد توجّه ويژة قرآن و اهل بيت(ع) قرار گرفته است.

2ـ احسان به پدر و مادر نوعي عبادت است.

3ـ دوستي آل محمّد(ص) شرط قبولي اعمال و رضايت خدا است.

4ـ احسان به والدين گرچه يك موضوع داراي اهميّت ويژه است، امّا به مقام و منزلت دوستي اهل بيت(ع) نمي رسد.

5ـ دوستي اهل بيت، صرفاً دوستي و اظهار محبت نيست، بلكه پيروي از آن ها در تمام دستورهاي ديني و اخلاقي است، زيرا دستور و حكم آنها، حكم الهي است، اما محبت به پدر و مادر و احترام آن ها و اطاعت از دستورهاي آنها تا جايي است كه مخالف فرمان الهي نباشد.